Saturday, 18 March 2017

HIRSUTISM, ACNE. IRREGULAR PERIODS , POLY CYSTIC OVARY SYNDROME

HIRSUTISM and ACNE ( Pimples)  in Females:

Hirsutism is the presence of excess terminal hair ( thick hair)  in women in areas where it is not normally seen.  Presence of  excess thin non pigmented hair (hypertrichosis) is  not considered significant, where as the presence of terminal hair is significant. 
 Hypertrichosis is the generalized excess hair seen more in the hands and legs which not considered as hirsutism.   ( SOME AUTHORITES BELEIVE THAT EVEN HYPERTRICHOSIS IS SIGNIFICANT)

Terminal hair is the thick hair seen  in face, axilla and pubic area which is male hormone dependent. Normally in a female, terminal hair, (which is male hormone dependent)  is seen only in axilla and pubic area. Where as in males, it also seen above and below lips ( moustache and beard) , sides of face, chest, abdomen, upper and lower back, inner surface of arms and thighs. ( Picture courtesy: google images) 

  Presence of terminal hair in the above mentioned areas in a female is considered abnormal and indicate either presence of excessive male hormones or increased sensitivity of hair follicle to normal circulating levels of  male hormone.   

Testosterone, which is a male  hormone is also seen in females in small quantities, and  small amount of  estrogen  (female hormone)  is seen in males.  With in normal limits, they are important for physiological functions. However, if in a female, testosterone is produced in excess, that cause excess hair growth,  menstural irregulrities, anovulation, infertility etc. 

If the level of  male hormone is too high, other features like excess pimples ( acne),  muscular body, change of voice, hair loss from sides and front of scalp,  change in libido ( increased sex drive) and enlargement of clitoris etc may appear.  If these features are present,  another cause  other than PCOS ( Poly cystic ovary syndrome) should be suspected. 
 ( see the section on causes of Hirsutism below) 


                                                   Hair growth in Chin and face
                                             
                                           Hair growth in abdomen with upward growth of pubic hair
                                       


                                                    Enlarged Clitoris
                                           


Production of  Male hormone in Females:

The male hormones are, Testosterone which is produced by theca cells of ovary as well as the Dihydroepiandrosterone (DHEA) which is  produced in adrenal gland. In males, these are poduced by testes and adrenal gland.   In females, these hormones are further converted to estrogen.

  Minimal quantity of these male hormones are essential in females for the development of  axillary and pubic hair, sexual drive ( libido), as well as for the early development of ovaran follicles ( egg).  Absence of these hormones in females cause reduced or absent hair in axilla and pubic area, lack of energy and decreased sexual drive.

If these hormones are seen in excess, they cause excess hair growth in women in a male like pattern and may also cause menstural irregularities, anovulation, infertility etc. Production of these hormones are dependent on pituitary hormon,e LH ( Leutinizing hormone).  Other hormones like Thyroid hormones, prolactin, growth hormone, IGF-1, Insulin etc also influence the production and handling of male hormones. Hence disorders of these hormones also can cause hirsutism.


 FG Score ( FERRIMAN -GALLWEY SCORE):

Doctors often use this scoring system to quantify the amount of hirsutism. The areas selected are seen in this picture ( courtesy: google).
An  FG score > 8 is significant.  Accurate assessment is very important and this is observer dependent. Patients often over estimate or under estimate the scoring. Hence the clinician has to carefully do the scoring.



CAUSES OF HIRSUTISM:

1. Familial*
2. PCOS ( Poly cystic ovary syndrome)*
3. Ovarian hyperthecosis*
4. Hyper and hypothyroidism
5. High prolactin levels
6. Cushing's syndrome
7. Acromegaly
8. Presence of excess Insulin in body ( INSULIN RESISTANCE)
9. Congenital adrenal hyperplasia ( CAH)
10.Excess production of LH from pituitary like in a small tumour
11. Adrenal nodules
12. Adrenal tumours/cancers
13. Tumours of ovary
14) Use of certain drugs ( medicines)                                                    * ( common causes)
                                                                                 

Presence of hirsutism along with irregular periods from the onset of first  period /puberty  is suggestive of PCOS or congenital adrenal hyperplasia (CAH). Hirsutism can sometimes run in families too. However, one should also understand that both CAH and PCOS too run in families.

Late onset of hirsutism,( several years after the onset of periods), need further check up. Sudden or late  onset hirsutism associated with loss of hair from scalp, virilization ( husky voice,  enlargement of clitoris) etc points to a more serious condition associated with abnornalities of  either ovary, adrenal  or pituitary glands. Commonly they are nodules or tumours which overproduce male hormones.  However, occasionally, this can  also be seen in ovarian hyperthecosis ( a severe form of PCOS).

Insulin in excess ( Insulin Resistance)  can also cause excess hair growth. This is often associated with obesity and irregular periods. But this is also seen in some lean girls with Insulin resistance. Usually they have a skin pigmentation in neck, axilla, groin, knuckles etc called Acanthosis Nigricans ( see the picture below: courtsy: Google)




HENCE, IT IS IMPORTANT TO FIND OUT THE CAUSE OF HIRSUTISM. 
There can be associated high blood sugars, high cholesterol or hypertension in some patients.


PROBLEMS ASSOCIATED WITH HIRSUTISM:

1) Over weight or Obesity
2) Infertility
3) Depression and reduced self confidence
4) Associated Diabetes, high cholesterol, high blood pressure
5) Occasional association of endmetrial cancer
6) Causative factors like ovary and adrenal nodules.


DIAGNOSIS:

A good history including detailed history of menstural periods, headache, vision problems,  nipple discharge, duration and treatment done for Hirsutism, infertility, weight gain, change in voice.
A review of treatment for hirsutism including laser, waxing, shaving, epilation, hormonal pills etc should be asked.

A thorough physical examination looking for clues like vision changes,  acne ( pimples) , goiter, breast size and  nipple discharge, vaginal examination for  clitoris enlargement, examination of abdomen  for masses, assessment of severity of pimples and hair growth. BP has to be checked as well.

Blood tests include, tests for blood glucose, ( sometimes choleseterol too), thyroid functions, prolactin.
Other hormone tests like Testosterone, DHEA-S, LH, 17-hydroxy progesterone, dexamethasone suppression test etc may be necessary on a case to case basis, depending on the physical examination findings. These tests are ideally done in the morning in a fasting state, on the second or third day of the periods.
A good quality ultrasound of abdomen and pelvis by a radiologist is also done on third day of periods ( in a married woman, trans vaginal scan is preferred and in an unmarried woman, trans abdominal scan is done).  If the prolactin levels are quite  elevated, we may also do an MRI Scan of pituitary.


TREATMENT:

 I realize that this is a difficult topic and readers must be exhausted by now. I will write about the  treatment of Hirsutism  later. 

                            I welcome your  comments and suggestions.

Thank you


Dr.Binu P Pillai
               MD, DM, CIDC, FACE
              
Endocrinologist and Diabetes specialist
Sugar-Apollo, International Medical Centre
MUSCAT,
OMAN
+968 24794502
          24794503
                                             http://sugarimc.com




Note: This article is only for the purpose of public education and the opinion is not final. Readers are encouraged to read good quality articles in the internet regarding PCOS, Hirsutism.

Investigations and Diagnosis of Hirsutism, acne/PCOS/Irregular periods

Hi Again,                     ( Please see the section on Hirsutism also)

Good day.

The main  presenting symptoms in   patients with poly cystic ovary syndrome (PCOS)  are,

 a) Irregular or absent menstural periods,
 b) Weight gain ( or other symptoms becme obvious after weight gain)  
c) Excessive hair growth on face, chest, abdomen, inside of arms, inner thighs etc,  
c) Infertility,
 d) Pimples ( acne ),
e) Hair fall in male like fashion ( Male pattern baldness, ie, hair fall from front and sides of scalp )
 f) Darkening of skin behind neck, axilla, groin etc ( Acanthosis Nigricans)

However, many of these symptoms can occur in other diseases also, and hence they are  non specefic. Obesity or excess weight is often seen in PCOS but it is not mandatory for the diagnosis.
 During my fellowship days, i did  reaserch on Metabolic syndrome in PCOS and we have seen many  thin girls with PCOS. We have also seen excessive hair growth in girls with out PCOS ( other hormone diseases).   Sometimes, they can even have regular periods, however, these periods often are anovulatory ( which means, ovulation may not be occuring despite having regular vaginal bleeding/periods)


Some people may  have change in voice to a husky  male like voice ,  body  becoming more  muscular, increase in libido  and enlargement of clitoris etc if the male hormone levels are very high.  Eventhough these are associated with PCOS, presence of these features usually point towards another hormonal disorder other than PCOS. 

One point  to remember is that, the symptoms of PCOS often start at the time of menarche ( first periods) itself. Late or recent onset of symptoms may not be due to PCOS and a number of  other disorders  ( Hypothyroidism, high prolactin levels, acromegaly, cushing's syndrome, congenital adrenal hyperplasia, insulin resistant states, ovary/adrenal tumours etc ) need to be considered as differential diagnosis. Ovarian hyperthecosis is a severe form of PCOS. 

There is a strong relationship of polycystic ovary syndrome with high cholesterol, diabetes and infertility.  Rarely it is also associated with endometrial cancer. Hence it is importnat to identify PCOS.

PCOS can run in families and there is a genetic component also. Many  family members of the patient may  have , diabetes, heart diseases, high cholesterol, high blood pressure etc.

Diagnosis of PCOS:

There are several diagnostic criteria. However there are controverises also. We use Rotterdam criteria to diagnose PCOS.

Chance of PCOS is likely, if a person has > 2 of the following,

a) Irregular periods

b) Symptoms/Signs of hyperandrogenism ( excess male hormone) or a lab test showing high male hormone levels.

c) Presence of ploycystic ovary on ultrasound scanning.

So, either   a+b= PCOS,  or a+c = PCOS, or b+c= PCOS.

This means  that, all patients with PCOS may not have poly cystic appeaing ovaries in USG. ( This is not mandatory for the diagnosis)

One other thing to remember is that 15% of normal girls also can have poly cystic appearing ovaries on ultrasound.  Also, patients with many other hormonal disorders can develop poly cystic appearing ovaries with out having PCOS.

This means that all those patients with poly cystic appearing ovaries on  ultra sound need not have PCOS.

Hmm SOUNDS CONFUSING, well it is !! . But dont worry, diagnosis of  PCOS is not difficult. The main challenge is to differentiate PCOS from other disorders that mimick PCOS.This is possible by examination and simple blood tests.

 PCOS is a complex disorder and patient may approach various specialists. They may present to dermatologist ( skin specialist) with pimple, excess hair growth and dark skin behind neck. They may present to a Gynecologist or Endocrinologist with irregular periods. They may  present to endocrinologist/Physician with elevated cholesterol, diabetes or obesity. Often a multi disciplinary approach is necessary which also include a dietitian.

 Timing of doing these blood tests should be optimum. Otherwise the results can be confusing. Also, make sure that, the tests are done in a reputed laboratory with good hormone assays ( third generation hormone testing facility like CLIA).
A high quality timed ultrasound also is needed.

Apart from hormone tests like LH, your doctor also may test Thyroid function test, Prolactin levels, Cholesterol levels, blood glucose levels, 17 Hydroxy progesterone etc on a case to case basis. If the Ultrasound shows increase in endometrial thickness, occasionally an endometrial biospy also may be required.

we shall discuss about the complications and treatment later.



Regards



Dr.Binu P Pillai        
Specialist Endocrinologist
Sugar-Apollo, International Medical Centre
MUSCAT, OMAN
                                             http://sugarimc.com

Tuesday, 14 February 2017


           
അമിതമായ  രോമ വളർച്ച ( Hirsutism )  and Poly cystic  Ovary  syndrome 

 .

 Diabetes , തൈറോയ്ഡ്  പ്രശ്നങ്ങൾ  കഴിഞ്ഞാൽ  ഏറ്റവും  അധികമായി  കാണുന്ന  അസുഖമാണ്  പോളി  സിസ്റ്റിക്  ഓവറി  സിൻഡ്രോം . ( pcos ).  ആർത്തവ  പ്രശ്നങ്ങളും , അമിത  രോമ  വളർച്ചയും  പലപ്പോഴും  ഇതിന്റെ  ഭാഗമാണ് .  അമിത  ശരീരഭാരം  പലപ്പോഴും  ഇത്തരം  പ്രശ്നങ്ങൾ  ഉള്ളവർക്ക്  ഉണ്ടാകാം.

അമിത  രോമ  വളർച്ചയുള്ള  പല സ്ത്രീകൾക്കും  ആർത്തവ  തകരാറുകൾ ( menstural  disturbance ),   വന്ധ്യത ( infertility ),  പ്രമേഹം  (diabetes ), രക്തസമ്മർദം  ( hypertension ), അമിത  കൊളസ്റ്ററോൾ  എന്നിവ  ഉണ്ടാകാം . ഇതിനോടൊപ്പം  അമിത  വണ്ണവും  സാധാരണയായി  കാണാറുണ്ട് . എന്നാൽ  വണ്ണമില്ലാത്ത  സ്ത്രീകളിലും  ഇത്തരം  പ്രശ്നങ്ങൾ  കാണാറുണ്ട്.

സാധാരണയായി  സ്ത്രീകളിൽ കട്ടിയുള്ള രോമം ( ടെർമിനൽ ഹെയർ) കുറച്ചു ഭാഗങ്ങളിൽ മാത്രമേ കാണുന്നുള്ളൂ. ഉദാഹരണം : കാലുകൾ , axilla (കക്ഷം ), പ്യൂബിക് ഹെയർ (pubic hair ).  ബാക്കിയുള്ള ഇടങ്ങളിൽ ചെറിയ നനുത്ത രോമങ്ങൾ ( lanugo hair ) ആണ് സാധാരയാണയായി കാണുന്നത് .

 അമിതമായി കട്ടിയുള്ള രോമങ്ങൾ മുകളിൽ പറഞ്ഞതല്ലാത്ത ഇടങ്ങളിൽ കാണുന്നതിനെ hirsutism എന്ന് വിളിക്കുന്നു.  ഇത് സാധാരണയായി മുഖം,കൈകളുടെ ഉൾവശം,നെഞ്ച് , മാറിടം , പൊക്കിളിനു മുകളിലും താഴെയും , തുടകളുടെ ഉൾവശം , പിറകിൽ എന്നിങ്ങനെയുള്ള ഇടങ്ങളിൽ കണ്ടുവരുന്നു . കൂടാതെ പ്യൂബിക് hair മുകളിലേക്കും വശങ്ങളിലേക്കും വളരാം .

ഇതിനോടൊപ്പം  കഴുത്തിലും , കൈമടക്കുകളിലും , കക്ഷത്തിലും  കറുത്ത ചർമ്മം  കാണാറുണ്ട്  ( അകാന്തോസിസ്)



ചിത്രങ്ങൾക്ക്  കടപ്പാട്  : ഗൂഗിൾ  images :












 

സ്ത്രീകളിൽ  പുരുഷ  ഹോർമോൺസ്  ചെറിയ  അളവിൽ  കാണുന്നുണ്ട് . ഇത് എല്ലുകളുടെ ബലത്തിനും , സാധാരണ  രോമ  വളർച്ചക്കും , ലൈംഗിക ചിന്തകൾക്കും  മറ്റും ആവശ്യമാണ് . അമിത  രോമ  വളർച്ച , പുരുഷ ഹോർമോൺ അമിതമായി ഉണ്ടാകുന്നതിനാലും  , അല്ലെങ്കിൽ  രോമകൂപങ്ങൾ   പുരുഷ ഹോർമോൺസിനോട്  അമിതമായി പ്രതികരിക്കുന്നതിനാലും ആവാം. കൂടാതെ മറ്റു പല ഹോർമോൺ തകരാറിന്റെ  ഫലമായും ഇത് സംഭവിക്കാം. ചില മരുന്നുകൾ ( ഉദാഹരണമായി അപസ്മാരത്തിനുള്ള  ചില മരുന്നുകൾ കഴിക്കുന്നവരിൽ) അമിത രോമ വളർച്ച കാണാറുണ്ട്. അമിത രോമവളർച്ചയുള്ള പല സ്ത്രീകൾക്കും ഇതിനോടൊപ്പം മുഖക്കുരുവും കാണാറുണ്ട് . ചിലപ്പോൾ ഇത്തരം കുരുക്കൾ മുഖത്തോടൊപ്പം , നെഞ്ചിലോ, പുറത്തോ കാണാറുണ്ട്.

സാധാരണയായി  അമിത രോമ വളർച്ചയുടെ  കാരണം  പോളി സിസ്റ്റിക് ഓവറി സിൻഡ്രോം  ( PCOS ), തൈറോയ്ഡ്  പ്രശ്നങ്ങൾ , പാരമ്പര്യം , ചില  മരുന്നുകൾ , അഡ്രിനൽ ഗ്രന്ഥി യിലെ  തകരാറുകൾ , പിറ്റിയൂറ്ററി  ഗ്രന്ഥിയിലെ  തകരാറുകൾ, ഇൻസുലിൻ റെസിസ്റ്റൻസ് , അമിത  വണ്ണം  എന്നിവ  ആണ് .

 പുരുഷ ഹോര്മോൺ വളരെ കൂടുതൽ അളവിൽ കാണുന്ന  ചില  സ്ത്രീകളിൽ , മാറിടത്തിൻറെ  വലുപ്പം കുറയാനും , പുരുഷന്മാരുടെ മാതിരിയുള്ള ശരീര പ്രകൃതിയും (വിശാലമായ തോളുകൾ , ബലവത്തായ മസിലുകൾ) കാണാം . ചിലരിൽ  നെറ്റിയുടെ മുൻവശങ്ങളിൽ  രോമം കൊഴിഞ്ഞുപോകാനും കാരണമാകാം ( പുരുഷന്മാരിലെ കഷണ്ടി പോലെ ). മറ്റു ചിലരിൽ  clitoris (ഭഗശ്നിക ) വലുപ്പക്കൂടുതൽ  കാണാം,  ചിലർക്ക് വരണ്ട  യോനി (  vaginal dryness ), അമിത ലൈംഗിക താല്പര്യം എന്നിവ  ഉണ്ടാകാം .

ചില  സ്ത്രീകളിൽ  മാറിൽ  നിന്ന്  പാൽ  പോലുള്ള  ദ്രാവകം  ഉണ്ടാകാം . മറ്റു  ചിലർക്ക്  വയറിലും , കൈകളിലും , തുടകളിലും  മറ്റും  ചുവന്ന  അല്ലെങ്കിൽ പിങ്ക്  വരകൾ കാണാറുണ്ട് .  അമിത  രോമ  വളർച്ചക്കൊപ്പം ഇത്തരം  പ്രശ്നങ്ങളും ഉണ്ടെങ്കിൽ  ഗുരുതര  മറ്റു  ഹോർമോൺ  തകരാറുകൾക്ക്  സാധ്യതയുണ്ട് . ഇത്തരം  ആളുകൾക്ക്  പുരുഷ  ഹോർമോണിനു ഒപ്പം  മറ്റു പല ഹോർമോൺസും  ടെസ്റ്റ് ചെയ്യേണ്ടി  വരും .

സ്ഥിരമായി  ആർത്തവം  മുടങ്ങുന്നവരിൽ  ഗർഭാശയ  ക്യാന്സറിന്  സാധ്യതയുണ്ട്.  അതിനാൽ  ആർത്തവം  വരാനുള്ള  മരുന്നുകൾ  ആവശ്യമാണ് .

ടെസ്റ്റുകൾ:

പരിശോധനക്ക്  ശേഷം, ചില ബ്ലഡ് ടെസ്റ്റുകൾ ( ഹോർമോൺ tests )  വേണ്ടിവരാം . സാധാരണയായി   ആർത്തവത്തിന്റെ  രണ്ടാമത്തെയോ , മൂന്നാമത്തെയോ  ദിവസം  രാവിലെ  ഒൻപതു  മണിക്ക്  മുൻപായി  വേണം ഇത്തരം  tests  ചെയ്യേണ്ടുന്നത് . വെറും  വയറ്റിൽ  ( fasting ) ചെയ്യുന്നതാണ്  ഉത്തമം . ഇതിനോടൊപ്പം  ഒരു  അടി വയറ്റിന്റെ  ( pelvis ) ultrasound  സ്കാൻ  ആവശ്യമാണ്. ഇതിനോടൊപ്പം  ബ്ലഡ് ഗ്ളൂക്കോസ് , കൊളെസ്റ്റെറോൾ  എന്നിവയും   പരിശോധിക്കാറുണ്ട്.

Treatment  :

Treatment   രോഗിയുടെ  രോഗലക്ഷണങ്ങൾ , ഹോർമോൺ  തകരാറുകൾ  എന്നിവയെ  ആശ്രയിച്ചിരിക്കും . ചിലർക്ക്  ആർത്തവം  റെഗുലർ  ആവാനുള്ള  ഹോർമോൺ tablets  മാത്രം മതിയാകും .  വന്ധ്യതയുള്ളവർക്കു  മറ്റു  ചില  മരുന്നുകളും  വേണ്ടിവരും .   ചില  പ്രത്യേക  ഹോർമോൺ  തകരാർ  ഉള്ളവർക്ക്  തുടർ  പരിശോധനകളും , സ്കാനും  വേണ്ടിവരും .